Với mục tiêu nghiên cứu thực vật có mạch ở vùng núi cao Pu Tả Lèng nhằm bổ sung các thành phần thực vật cho hệ thực vật dãy núi Hoàng liên Sơn, phát hiện các loài thực vật quý hiếm, các loài có nguy cơ bị de dọa tuyệt chủng ngoài thiên nhiên, TS. Nguyễn Quốc Bình và nhóm nghiên cứu thuộc Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam đã tiến hành đề tài: “Nghiên cứu, đánh giá hiện trạng thực vật bậc cao có mạch vùng núi Pu Tả Lèng, tỉnh Lai Châu, đề xuất các biện pháp bảo tồn nguồn gen thực vật quí hiếm” (Mã số: VAST04.02/20-21). Đề tài được Hội đồng nghiệm thu cấp Viện Hàn lâm KHCNVN xếp loại B.
Chủ nhiệm TS. Nguyễn Quốc Bình và nhóm nghiên cứu tại Đỉnh Tam Sao, một trong các đỉnh núi ở vùng núi cao Pu Tả Lèng
Khu vực rừng núi Pu Tả Lèng thuộc huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, giáp thành phố Lai Châu về phía Tây. Mặc dù có vị trí gần với Phan Xi Păng, thuộc vườn Quốc gia Hoàng Liên, nhưng vùng núi Pu Tả Lèng chưa có bất cứ nghiên cứu nào về thực vật. Vì vậy, nghiên cứu, điều tra để đánh giá đầy đủ, toàn diện về thành phần thực vật tại vùng núi cao Pu Tả Lèng, đề xuất biện pháp bảo tồn nguồn gen quí hiếm, tìm kiếm phát hiện các loài thực vật mới, loài ghi nhận mới cho hệ thực vật Việt Nam là cần thiết. Làm cơ sở để đề xuất phát triển thành khu rừng đặc dụng hay khu bảo tồn thiên nhiên để bảo vệ, tạo môi trường sinh thái, bảo vệ nguồn nước, chống xói mòn cho thành phố Lai Châu kề ngay dưới chân các dãy núi Pu Tả Lèng và các khu vực xung quanh.
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành điều tra theo tuyến để điều tra thu mẫu thực vật các loài, đặc điểm phân bố, sinh học, sinh thái của các loài thực vật bậc cao có mạch. Các tuyến điều tra được vạch trên bản đồ, đi qua tất cả các vùng khác nhau về địa hình, hệ sinh thái, các loại hình rừng, kiểu thảm thực vật, môi trường sống,... nhằm thu thập được đầy đủ mẫu vật đại diện của khu vực nghiên cứu. Dựa vào địa hình sẽ chọn các tuyến điều tra chính như: Tuyến đi lên đỉnh Tam Chỉ Sao xuất phát từ xã Tả Lèng, tuyến từ xã Tả Lèng lên đỉnh Tả Liên Sơn, tuyến từ xã Hồ Thầu theo hướng lên đỉnh Pu Tả Lèng.
Kết quả của nhóm nghiên cứu là điều tra, thu thập và xác định 379 loài và thứ thuộc 115 họ, 257 chi của 3 ngành thực vật có mạch. Ngành Dương xỉ (Pteridophytes) có 17 loài, trong 16 chi, thuộc 13 họ; ngành Thông (Pinophyta) có 3 loài, thuộc 2 chi, 2 họ; ngành thực vật Hạt kín (Angiospermae) có tỷ lệ các taxon cao nhất với 359 loài, thuộc 239 chi, 100 họ.
Đề tài đã phát hiện và công bố 02 loài mới cho khoa học là Isotrema putalengense Luu, Q.B.Nguyen & H.C.Nguyen (họ Phòng kỷ - Aristolochiaceae) và Arisaema vietnamense Luu, Q. B. Nguyen, H. C. Nguyen & T. Q. T. Nguyen (họ Ráy - Araceae); xác định được 33 loài thực vật đặc hữu, chiếm 8,7% tổng số loài thực vật đã thu thập ở vùng núi cao Pu Tả Lèng.
Ảnh 02 loài mới Isotrema putalengense, họ Phòng kỷ - Aristolochiaceae, đã công bố
Đã đánh giá được nguồn tài nguyên thực vật có mạch ở vùng núi cao Pu Tả Lèng, tỉnh Lai Châu, trong đó có 353/379 loài có giá trị sử dụng, nhóm cây có giá trị làm thuốc có số lượng nhiều nhất với 189 loài; đã xác định được 17 loài thực vật quý hiếm, có giá trị khoa học, đang bị đe dọa ở các mức độ khác nhau.
Nhóm đã đánh giá đa dạng về dạng sống thực vật, như cây bì sinh, cây phụ sinh, cây một năm, cây có thân mọng nước đến cây gỗ, gỗ lớn và đa dạng các yếu tố địa lý thực vật, trong đó yếu tố lục địa châu Á và nhiệt đới châu Á là 2 yếu tố ưu thế. Đồng thời, đề tài đã xây dựng được 01 sơ đồ tuyến khảo sát và 03 sơ đồ của 17 loài thực vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng, có tên trong Sách Đỏ Việt Nam (2007), Danh lục Đỏ Việt Nam (2007) và trong Nghị định 84/2021 của Chính phủ.
Nhóm nghiên cứu đã xây dựng cơ sở dữ liệu các loài thực vật gồm 397 số hiệu mẫu là những cơ sở khoa học đầu tiên về thực vật vùng núi cao Pu Tả Lèng. Từ đó, đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật, nguồn tài nguyên thực vật tại vùng núi cao Pu Tả Lèng, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu. Đồng thời, đề tài đã công bố 02 bài báo trong danh mục SCI-E, 1 bài báo trong Tạp chí Sinh học.
Trong thời gian tới, nhóm mong muốn tiếp tục điều tra nghiên cứu mở rộng nhóm nấm, thực vật không mạch để có được bộ mẫu và các dữ liệu đầy đủ về nấm, thực vật không mạch, thực vật có mạch của khu vực này, bổ sung thông tin và dữ liệu sinh học phục vụ cho công tác bảo tồn các loài quý hiếm cho hệ thực vật Hoàng Liên Sơn.
Nguồn: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
